آمونیت
آمونیت ها (Ammonoidea) فراوان ترین و شناخته شده ترین جنس و گونه های فسیلی در بین تمامی گروه های فسیلی هستند که در طی بازه زمانی دونین تا کرتاسه (330 تا 65 میلیون سال پیش) می زیسته اند. آن ها به عنوان یکی از مهم ترین گروه های فسیلی، اطلاعات ارزشمندی درباره تکامل، بوم شناسی دیرینه و تغییرات اقلیمی در اختیار پژوهشگران قرار می دهند.
آمونیتها دارای پوستههای مارپیچی هستند که به حجرات متعدد تقسیم شده و توسط دیوارههایی به نام سپتا از هم جدا میشوند. این دیوارهها در محل اتصال به دیواره خارجی پوسته، الگوهای پیچیدهای به نام «خطوط درز» ایجاد میکنند که در گونههای مختلف متفاوت است و بهعنوان ویژگیهای شناسایی و تعیین سن لایههای رسوبی کاربرد دارند.
آمونیتها عمدتاً در دریاهای کمعمق و مناطق ساحلی زندگی میکردند. برخی گونهها شناور در آب (نکتون)، برخی نزدیک بستر دریا (نکتوبنتوس) و برخی دیگر مستقیماً در بسترهای نرم یا سخت زندگی میکردند. مطالعات ایزوتوپی نشان میدهند که برخی گونهها در عمقهای مختلف دریا زندگی میکردند و این عمقها با تغییرات در الگوهای خط درز و ساختار پوسته مرتبط بوده است.
آمونیتها بیش از ۱۰٬۰۰۰ گونه شناخته شده دارند. گونهها بر اساس شکل پوسته و الگوهای خط درز به گروههای مختلف تقسیم میشوند:
- Ammonitida: پوسته مارپیچی محکم با خط درز پیچیده
- Ceratitida: خط درز سادهتر، عمدتاً در دوران تریاس
- Goniatitida: خط درز ساده، عمدتاً در پالئوزوئیک
آمونیتها احتمالاً از نوتیلوسهای خطی (Bactritida) در اوایل دوران Devonian تکامل یافتهاند. آنها در دورههای مختلف با تنوع و انقراضهای گسترده مواجه شدند. آمونیتها در پایان دوره کرتاسه و مرز کرتاسه/پالئوژن (حدود ۶5 میلیون سال پیش) منقرض شدند. دلایل احتمالی انقراض آنها شامل تغییرات شدید اقلیمی، فعالیتهای آتشفشانی وسیع و برخورد شهابسنگ بزرگ هستند. با این حال، بقایای فسیلی نشان میدهد که برخی گونهها تا آخرین لحظات کرتاسه به صورت گسترده باقی مانده بودند.
